بیماری آدیسون چیست و چه علایمی دارد؟

بیماری آدیسون چیست؟

بیماری آدیسون یا نارسایی غده‌ی فوق کلیوی، یک اختلال ناشایع است، که در آن بدن با کمبود تولید نوعی هورمون مواجه است؛ به عبارت دیگر در بیماری آدیسون، غده‌‌ی فوق کلیوی که دقیقا در بالای کلیه ها قرار دارد، هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون به مقدار کمتری تولید می شوند. بیماری آدیسون در تمام گروه‌های سنی و در هر دو جنس اتفاق می‌افتد و ممکن است تهدید کننده‌ی حیات باشد و درمان آن شامل جایگزینی هورمون‌های از دست رفته می‌باشد.

علائم بیماری آدیسون چیست؟

علائم و نشانه‌های بیماری آدیسون معمولا به آرامی و اغلب طی چند ماه پیشرفت می کنند و اغلب علائم در اینگونه بیماری‌ها با پیشرفت آهسته، تا زمانی که یک استرس مانند بیماری و یا هرگونه آسیب بر بدن باعث تشدید آن شود، نادیده گرفته می‌شوند.

نشانه ها و علائم عبارتند از:

• خستگی شدید

• کاهش وزن و اشتها
• تیره شدن پوست (هایپرپیگمنتاسیون)
• کاهش فشار خون در حد غش کردن
• اشتیاق به مصرف نمک
• کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)
• حالت تهوع، اسهال یا استفراغ (علائم گوارشی)
• درد شکم
• درد عضلانی یا مفصلی
• تحریک پذیری و بی‌قراری
• افسردگی یا سایر علائم رفتاری

• ریزش مو

  یا اختلال عملکرد جنسی در زنان

نارسایی حاد غده‌ی فوق کلیه

گاهی علائم و نشانه‌های بیماری آدیسون به طور ناگهان ظاهر می شوند و نارسایی حاد غده‌ی فوق کلیه می‌تواند منجر به شوک تهدید کننده‌ی زندگی شود. اگرعلائم و نشانه‌های زیر را تجربه کردید، سریعا به اورژانس مراجعه کنید:

ضعف شدید

گیجی

درد در پشت یا پاها

درد شدید شکمی، استفراغ و اسهال، که منجر به

کم آبی بدن

کاهش سطح هوشیاری یا فراموشی

کاهش فشار خون

افزایش پتاسیم (هایپرکالمی) و کاهش سدیم (هیپوناترمی)

اگر بیماری آدیسون درمان نشود، ممکن است به دلیل استرس‌های جسمی نظیر،عفونت یا بیماری پیشرفت کند. به طور معمول، غده فوق کلیه به میزان ۲ تا ۳ برابر میزان معمول در پاسخ به استرس فیزیکی کورتیزول تولید می‌کند، که با نارسایی غده‌ی فوق کلیه، ناتوانی در افزایش تولید کورتیزول در استرس می تواند منجر به بیماری آدیسون می‌شود. معمولا افراد مبتلا به بیماری آدیسون به بیماری های خود ایمنی نیز مبتلا هستند.

دلایل ایجاد بیماری آدیسون چیست؟

در بیماری آدیسون، آسیب به غدد فوق کلیوی منجر به کاهش تولید هورمون‌ کورتیزول و اغلب آلدوسترون می‌شود. غدد فوق کلیه بخشی از سیستم غدد درون ریز هستند و آنها هورمون‌هایی تولید می کنند که تقریبا دستورالعمل هر عضو و بافت را در بدن مشخص می‌کند. غده ی فوق کلیه شامل دو قسمت می شود: بخش مرکزی که هورمون‌های شبه آدرنالین را تولید می کند و بخش قشری که مسئول تولید گروهی از هورمون‌ها به نام کورتیکواستروئید است. کورتیکواستروئیدها عبارتند از:

گلوکوکورتیکوئیدها : این هورمون‌ها شامل کورتیزول، که توانایی بدن در تبدیل غذا به انرژی را تحت تاثیر قرار می دهد و در پاسخ التهابی سیستم ایمنی بدن نقش دارد و باعث پاسخ بدن به استرس می‌شود.

مینرالوکورتیکوئیدها: این هورمون‌ها شامل آلدوسترون است، که عامل حفظ تعادل سدیم و پتاسیم در بدن و نرمال نگه داشتن فشار خون است.

آندروژن ها: این هورمونهای جنسی مردانه در مقادیر کم توسط غده ی فوق کلیه در مردان و زنان تولید می شود. این هورمون عامل رشد جنسی، تاثیر بر روی توده عضلانی و میل جنسی در مردان و احساس خوشایند در هر دو جنس است.

نارسایی اولیه‌ی غده‌ی فوق کلیه

هنگامی که بخش قشری غده‌ی فوق کلیه آسیب ببیند و به اندازه ی کافی هورمون تولید نکند، به آن نارسایی اولیه‌ی غده‌ی فوق کلیه گفته می شود و بیشتر به دلیل بیماری خودایمنی رخ می دهد، که به دلایل ناشناخته، سیستم ایمنی بدن قشر غده‌ی فوق کلیه را به عنوان یک عامل خارجی و بیگانه شناسایی کرده و به آن حمله می کند و آن را از بین می برد. احتمال وجود سایر بیماری‌های خود ایمنی در افراد مبتلا به آدیسون از افراد دیگر بیشتر است. علل دیگر نارسایی غده‌ی فوق کلیه عبارتند از:

• بیماری سل
• سایر عفونت های غده‌ی فوق کلیه
• گسترش سرطان به غدد فوق کلیوی
• خونریزی در غدد فوق کلیه

نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه

غده هیپوفیز نوعی هورمون به نام آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) می سازد، که این هورمون باعث تحریک تولید هورمون های دیگر از قشر غده‌ی فوق کلیه می شود. تومورهای خوش خیم، التهاب و جراحی هیپوفیز، شایع‌ترین علل اختلال در تولید هورمون های هیپوفیزی هستند. بنابراین کاهش تولید هورمون آدرنوکورتیکوتروپین باعث می شود، که تولید هورمون های گلوکوکورتیکوئید و آندروژن با وجود سالم بودن غده‌ی فوق کلیه، کاهش یابد، که این حالت نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه نامیده می شود. کاهش هورمون آدرنوکورتیکوتروپین بر تولید مینرالوکورتیکوئیدها هیچ تاثیری ندارد.

کاهش تولید هورمون آدرنوکورتیکوتروپین باعث می شود، که تولید هورمون های گلوکوکورتیکوئید و آندروژن با وجود سالم بودن غده‌ی فوق کلیه، کاهش یابد، که این حالت نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه نامیده می شود.

اکثر علائم نارسایی ثانویه مشابه موارد نارسایی اولیه‌ی غده‌ی فوق کلیه است، با این حال، افرادی که دارای نارسایی ثانویه هستند، علائمی مانند هایپرپیگمنتاسیون (تیرگی پوست) ندارند و احتمال کم آب شدن بدن یا کاهش فشار خون در آنها کمتر است و احتمالا دارای قند خون پایین هستند. علت موقت نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه قطع ناگهانی مصرف داروهای کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون برای درمان بیماری های مزمنی همچون آسم و آرتریت (التهاب مفاصل) است، اینگونه داروها را باید رفته رفته قطع نمود.

بیماری آدیسون چگونه تشخیص داده می‌شود؟

ابتدا

دکتر غدد

آزمایش خون: در این آزمایش می‌توان سطح سدیم، پتاسیم، کورتیزول و هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) (هورمون تحریک کننده ی قشر فوق کلیه جهت ترشح هورمون) خون را اندازه گیری کرد، همچنین با استفاده از آزمایش خون می‌توان مقدار آنتی‌بادی‌های مرتبط با بیماری خود ایمنی آدیسون را اندازه گیری کرد.

آزمون تحریک هورمون آدرنوکورتیکوتروپین: این هورمون عامل تولید هورمون کورتیزول از غده‌ی فوق کلیه است، این آزمون سطح کورتیزول خون را قبل و بعد از تزریق ACTH مصنوعی اندازه گیری می کند.

تست هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) ناشی از انسولین: پزشکان این آزمایش را در صورت شک به نارسایی غده‌ی هیپوفیز (نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه) درخواست می‌دهد، این آزمایش شامل بررسی قند خون (گلوکز خون) و سطح کورتیزول پس از تزریق انسولین است، که در افراد سالم سطح گلوکز کاهش و سطح کورتیزول افزایش می یابد.

آزمایش‌های دیگر: در شرایط خاص، ممکن است پزشکان آزمایش های جایگزین برای نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه مانند آزمون تحریک هورمون آدرنوکورتیکوتروپین در دوز پایین، آزمون تحریک طولانی هورمون آدرنوکورتیکوتروپین یا آزمایش تحریک گلوکاگون را انجام می دهند.

تصویربرداری: از سی‌تی‌اسکن جهت بررسی اندازه ی غده‌ی فوق کلیه و جستجوی سایر اختلالات احتمالی در حفره ی شکمی استفاده می‌کنند، همچنین در صورت شک به نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه MRI غده‌ی هیپوفیز را توصیه می‌کنند. 

تشخیص افتراقی های بیماری آدیسون چیست؟

• خونریزی غده‌ی فوق کلیه
• کمبود C-17 هیدروکسیلاز: در هیپرپلازی مادرزادی آدرنال که یک بیماری اتوزوم مغلوب است، کمبود این آنزیم باعث عدم ساخته شدن کورتیزول و آلدوسترون می‌شود.
• ائوزینوفیلی: تعداد ائوزینوفیل ها به بیش از ۴۰۰ عدد در هر میلیمتر مکعب خون می‌رسد.
• هیستوپلاسموزیس یا بیماری غار، به وسیله ی قارچ هیستوپلاسما کپسولاتوم ایجاد می‌شود، که شایعترین تظاهر آن بیماری ریوی است.
• هایپرکالمی
• سارکوئیدوز
• سل

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

هر زمان دچار علائم شایع بیماری آدیسون شدید، باید به

دکتر غدد و متابولیسم

• تیرگی قسمتی از پوست
• خستگی شدید
• کاهش وزن ناخواسته
• مشکلات دستگاه گوارش مانند حالت تهوع، استفراغ و درد شکمی
• سرگیجه یا غش کردن
• اشتیاق به مصرف نمک

• درد مفصلی

  یا عضلانی

درمان بیماری آدیسون چیست؟

دارو درمانی: تمام درمان‌های بیماری آدیسون شامل دارو است. برای درمان باید سطح هورمون‌هایی که بدن تولید نمی‌کند، به صورت هورمون جایگزین شود و بعضی از گزینه های درمان شامل کورتیکواستروئیدهای خوراکی مانند:

• هیدروکورتیزون
• پردنیزون یا

  متیل پردنیزولون

  برای جایگزینی کورتیزول
• فلودروکورتیزون برای جایگزینی آلدوسترون

رژیم غذایی: فرد در رژیم غذایی خود به مقدار زیادی نمک (سدیم) به خصوص در حین ورزش‌های سنگین، در آب و هوای گرم و در صورت مشکلات دستگاه گوارش مانند اسهال نیاز دارد.

شرایط استرس‌زا: اگر بدن در شرایط استرس زا مانند عمل جراحی، ابتلا به عفونت یا یک بیماری جزیی قرار بگیرد، پزشک توصیه می‌کند که به طور موقت مقدار دوز داروها را افزایش دهد و اگر فرد بیمار قادر به استفاده از داروها به صورت خوراکی نیست و استفراغ می‌کند، نیاز به تجویز کورتیکواستروئیدهای تزریقی است.

توصیه های دیگر درمان عبارتند از:

همیشه کارت و دستبند پزشکی بیماری را همراه داشته باشید: همراه داشتن کارت اورژانسی درمان با استروئید و کارت شناسایی هشدار دهنده ی پزشکی به پرسنل درمانی کمک می‌کند، که فرد به چه اقدامات درمانی نیاز دارد، همچنین با همراه داشتن برنامه ی درمانی به آنها کمک می‌کنید.

دارو به مقدار اضافه در دسترس داشته باشید: حتی یک روز مصرف نکردن دارو ممکن است خطرناک باشد، بنابراین سعی کنید که در محل کار ویا در مسافرت، داروها را به همراه داشته باشید.

کیت تزریق گلوکوکورتیکوئید را به همراه داشته باشید: کیت حاوی سوزن، سرنگ و فرم تزریقی کورتیکواستروئیدها است که برای موارد اضطراری استفاده می شود.

با پزشک خود در تماس باشید: همواره با پزشک خود در ارتباط باشید تا از میزان مناسب هورمون‌های جایگزینی مطمئن شوید، اگر در مصرف داروی خود دچار مشکل شدید، جهت تنظیم دوز یا زمان دارو به پزشک خود مراجعه کنید.

بررسی‌های سالانه انجام دهید: حداقل یک بار در سال به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید، پزشک شما ممکن است یک آزمایش سالانه برای تعدادی از بیماری های خودایمنی را توصیه کند.

معمولا درمان اورژانسی نارسایی اولیه‌ی غده‌ی فوق کلیه تزریق داخل وریدی یکی از موارد زیر است:

در GCORP LLC می‌توانید با بهترین پزشکان

متخصص غدد

چگونه می‌توان از بیماری آدیسون پیشگیری کرد؟

نمی‌توان از ابتلا به بیماری آدیسون پیشگیری کرد، اما گام‌هایی برای پیشگیری از نارسایی حاد غده‌ی فوق کلیه وجود دارد:

• اگر همیشه احساس خستگی، ضعف و یا کاهش وزن دارید، با پزشک خود صحبت کنید و راجع به کوچک شدن غده‌ی فوق کلیه بپرسید.
• اگر بیماری آدیسون شما تشخیص داده شده است، از پزشک خود درباره‌ی چگونگی تنظیم دوز داروی خود در زمان سایر بیماریها بپرسید، زیرا باید چگونگی افزایش دوز کورتیکواستروئیدها را یاد بگیرید.
• اگر شدیدا بیمار شدید و حالت و تهوع و استفراغ داشتید و قادر به استفاده از داروهای خود نبودید، به اورژانس مراجعه کنید.
• برخی از افراد مبتلا به آدیسون نسبت به عوارض جانبی هیدروکورتیزون و پردنیزون نگرانند، زیرا شاهد این عوارض در افرادی که به دلایل دیگر داروهای استروئیدی را مصرف کرده اند، بودند، اما چون در افراد مبتلا به بیماری آدیسون، دوز بالای گلوکوکورتیکوئید تجویز شده، جایگزین هورمون های از دست رفته است، این عوارض رخ نمی‌دهد، بنابراین همیشه جهت اطمینان از دوز مناسب دارو با پزشک خود در ارتباط باشید.